27 Ιουλίου 2020 · Υπόμνημα για Δημογραφική Πολιτική

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΜΟΝΟΓΟΝΕΪΚΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ & ΦΙΛΩΝ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ.

 

Το δημογραφικό πρόβλημα (υπογεννητικότητα) εστιάζεται στους ανεπαρκείς πόρους της οικογένειας, ώστε να ανταποκριθεί στις ανάγκες μιας πολυμελούς οικογένειας. Κυρίως αν υπολογιστούν τα έξοδα που αφορούν ένα παιδί, όχι μόνο μέχρι την ενηλικίωση του, αλλά και για όσο αυτό θεωρείται εξαρτώμενο (πχ φοιτητής/μέχρι επαγγελματικής αποκατάστασης). Το κράτος δεν συμβάλει στην οικονομική ενίσχυση της οικογένειας στα πλαίσια των λογικών εξόδων και/ή της αξιοπρεπούς διαβίωσης. Σχετικά με το δημογραφικό πρόβλημα (ως η επιλογή μη απόκτησης παιδιών στη σύγχρονη οικογένεια), ως Παγκύπριος Σύνδεσμος Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων, εστιάσουμε στα πιο κάτω εμπόδια:

ΜΟΝΟΓΟΝΕΪΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ:

1. Η μονογονεϊκή οικογένεια δεν λαμβάνεται υπόψη από το κράτος ως μια νέα μορφή οικογένειας, την ίδια ώρα που σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, οι μονογονεϊκές οικογένειες είναι περί τις 40 χιλιάδες (δικαιούχες για το μονογονεϊκό επίδομα είναι περί τις 13 χιλιάδες, σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση μας από το Υπουργείο προ κάποιων ετών -ενδεχομένως ο αριθμός να έχει αυξηθεί).

 

1. Δεν λαμβάνεται υπόψη το έμφυλο στοιχείο και τα στερεότυπα στην οικογένεια. Στη συντριπτική πλειοψηφία, την επιμέλεια/φροντίδα των τέκνων την έχει η μητέρα. Οι γυναίκες επιφορτίζονται την οργάνωση του νοικοκυριού, το μεγάλωμα του παιδιού καθολικά κάτι που καθιστά τη συμφιλίωση της οικογενειακής ζωής με την εργασία, εξαιρετικά δύσκολη. Σημειώνεται ακόμα πως οι συνθήκες εργασίας μεταξύ αντρών-γυναικών, όπως το μισθολογικό χάσμα και οι δυσκολίες ανέλιξης της γυναίκας, δεν δημιουργούν οικονομικές δυνατότητες να στηρίξει μια πολυμελή οικογένεια, ή να συνεχίσει με νέα οικογένεια και άλλα παιδιά. Αυτές οι ευθύνες δεν επιτρέπουν την ένταξη της γυναίκας στο εργατικό δυναμικό και δεν επιτρέπουν τη γέννηση νέων παιδιών. 

 

1. Οι διατροφές που λαμβάνουν για παιδιά από προηγούμενο γάμο οι μονογονείς, είναι εξαιρετικά χαμηλές. Σε πολλές περιπτώσεις δεν εισπράττονται καθώς το κράτος και οι αρχές συχνά δεν ασκούν πίεση στον γονέα που δεν τις καταβάλλει. 

 

ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΑ ΤΕΚΝΑ/ ΑΝΑΓΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ: 

 

1. Ένα παιδί θεωρείται εξαρτώμενο μέχρι να βρει εργασία με μισθό άνω του κατώτατου και/ή κατά τη διάρκεια σπουδών. Ο κατώτατος μισθός στην Κύπρο πρέπει να αναπροσαρμοστεί, εξισορροπούμενος στα πλαίσια των τιμών αγοράς και αναγκών διαβίωσης στην Κύπρο. Αυτό, τόσο για τους προστάτες οικογένειας, όσο και τα παιδιά μέχρι αυτά να παύσουν να θεωρούνται εξαρτώμενα. Η διακοπή του επιδόματος μονογονιού μόλις το παιδί συμπληρώσει τα 18 έτη, ανεξάρτητα αν το παιδί σπουδάζει, προδιαθέτει αδυναμία ανταπόκρισης στις ανάγκες άλλων παιδιών από νέο γάμο ή σχέση.

ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΔΟΜΕΣ ΦΥΛΑΞΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ: 

 

1. Υπάρχει έλλειψη δομών βοήθειας στην μονογονεϊκή οικογένεια. Δεν προσφέρονται δυνατότητες για προσαρμοσμένη/ευέλικτη εργασία, ως οι ανάγκες της/του μονογονιού η/ο οποία/ος έχει τη φύλαξη του/των παιδιού/ων. 

 

1. Δεν δίνονται μειωμένα κόμιστρα σε φροντιστήρια, νηπιαγωγεία, σχολές απασχόλησης και φύλαξης των παιδιών σύμφωνα με τις υπάρχουσες πολιτικές. Ούτε αρκετά κρατικά επιμορφωτικά προγράμματα να στηρίξουν επικουρικά την παιδεία των μαθητών. Περισσότερα παιδιά, καθηλώνουν στο σπίτι εντελώς την οικογένεια με αποτέλεσμα οι μητέρες να μην επιθυμούν να κάνουν νέα παιδιά τα οποία θα τις αποκλείσουν εντελώς από την αγορά εργασίας αλλά και θα φορτώσουν επιπλέον έξοδα τα οποία δεν μπορούν τα ανταποκριθούν. 

 

1. Τα κοινοτικά και δημόσια νηπιαγωγεία είναι εξαιρετικά λίγα. 

 

ΣΤΕΓΑΣΗ:

 

1. Οικογένειες αδυνατούν να πληρώσουν δάνεια, κινδυνεύουν με εκποιήσεις και παράλληλα, οι τιμές των ενοικίων δεν επιτρέπουν στην Κυπριακή οικογένεια να κατοικίσει σε μεγαλύτερα σπίτια διευρύνοντας την οικογένεια σε μέλη. 

 

1. Τα παιδιά δεν μπορούν να περάσουν εύκολα στην ενηλικίωση ως αυτονομούμενοι  σε νέο σπίτι. Τα νέα ζευγάρια δεν ξεκινούν οικογένεια καθώς δεν μπορούν ούτε να ενοικιάσουν ούτε να αγοράσουν, ούτε να εξασφαλίσουν δάνειο με τους μισθούς της αγοράς. 

 

1. Δεν υπάρχει βοήθημα ενοικίου σε οικογένειες που δεν ανήκουν στην κατηγορία ληπτών ΕΕΕ (αλλά ανήκουν σε ευάλωτη ομάδα όπως αυτής των μονογονιών), όπως γίνεται σε σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Το ενοίκιο από μόνο του είναι ένα τεράστιο κονδύλι που δεν «επιτρέπει» έξοδα και νέων παιδιών στην οικογένεια.

 

1. Δεν υπάρχουν κοινωνικές κατοικίες, δεν υπάρχει ανάλογη του προβλήματος στεγαστική πολιτική, ούτε επίσης υπάρχει προστασία της στέγης. 

 

ΕΛΑΧΙΣΤΟ ΕΓΓΥΗΜΕΝΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ: 

1. Το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα είναι ανεπαρκής φόρμουλα στήριξης της οικογένειας. Το ποσό που υπολογίζεται ως ελάχιστη διαβίωση, δεν υπολογίζει πολλές ουσιώδεις ανάγκες της οικογένειας, όπως η μετακίνηση, η μόρφωση, ο ηλεκτρισμός, η ασφάλιση, οι φόροι, οι άδειες κυκλοφορίας, η αξιοπρεπής ένδυση, οι τιμές αγοράς, οι μέσες τιμές ενοικίων, η ιατρική περίθαλψη, οι έκτακτες ανάγκες κ.ο.κ. . 

 

1. Το Ε.Ε.Ε. προσμετρά τα έσοδα μιας οικογένειας αλλά όχι τα έξοδα και τις ειδικές ανάγκες τις κάθε οικογένειας. Το Ε.Ε.Ε. δεν λαμβάνει υπόψη τις διαφορές στο είδος των νοικοκυριών και τις διαφορετικές ανάγκες των προσώπων που απαρτίζουν την οικογένεια. Δεν λαμβάνει υπόψη την ηλικία, την υγεία, ή, το κατά πόσο έχουν οποιαδήποτε σωματική, ψυχολογική ή πνευματική αναπηρία. 

 

1. Το Ε.Ε.Ε. δεν αφαιρεί ως έξοδο το ποσό που ένας γονέας δίνει σαν διατροφή στην προηγούμενη του οικογένεια, με αποτέλεσμα αυτός ο γονέας δύσκολα να συνεχίζει τη ζωή του και να δημιουργεί νέα οικογένεια.  

 

1. Το Ε.Ε.Ε. αφαιρεί το ποσό διατροφής ως εισόδημα, από τις μονογονεϊκές οικογένειες, ενώ αυτό υποτίθεται έρχεται ως μια επιπλέον και εξειδικευμένη ανάγκη και έναντι στην απουσία του δεύτερου εισοδήματος. Επιπρόσθετα αφαιρεί και το επίδομα τέκνου ως έσοδο. Ως εκ τούτου, το ΕΕΕ δεν βοηθά εισοδηματικά τις οικογένειες όπου υπάρχουν παιδιά.

 

1. Το Ε.Ε.Ε. ως έχει υπολογιστεί, δεν συμπίπτει  με τα ποσά που ορίζει η υπηρεσία αφερεγγυότητας. Δεν συμπίπτει ούτε με το δείκτη τιμών καταναλωτή που δημοσιεύεται από τη Στατιστική Υπηρεσία, ούτε οποιουσδήποτε άλλους ισοδύναμους δείκτες. Τέτοια επίσημα στατιστικά στοιχεία, κατά την έννοια του περί Στατιστικής Νόμο, καθώς και έρευνες σχετικά με τα έσοδα και έξοδα των νοικοκυριών είναι δημοσιευμένα από την Στατιστική Υπηρεσία. Σημειώνουμε συγκεκριμένα πως το ποσό των €140 για παιδιά κάτω των 14 ετών και το ποσό των €240 για παιδιά άνω των 14 ετών, είναι εξευτελιστικά και ορίζουν τη ζωή των οικογενειών σε συνθήκες κάτω από το όριο της φτώχιας. Σε καμιά περίπτωση δεν καλύπτουν τις πρώτες ανάγκες των παιδιών. (Σχετικά με το πιο πάνω, σημειώνουμε ότι, ενώ η υπηρεσία αφερεγγυότητας για παράδειγμα, ορίζει ως ελάχιστο ποσό διαβίωσης για μια τριμελή οικογένεια, το ποσό των €1467, η υπηρεσία του ΕΕΕ, ορίζει για την τριμελή οικογένεια την ελάχιστη διαβίωση στα €760 αν τα παιδιά είναι κάτω των 14 ετών και €1040 αν τα δύο παιδιά είναι άνω των 14 ετών).

 

1. Οι νέες μητέρες παίρνουν την προίκα μωρού μόνο εάν είναι λήπτριες Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος. Η προίκα του μωρού αφορά μόνο συγκεκριμένα προϊόντα. Η εξέταση της αίτησης για προίκα του μωρού, αργοπορεί, με αποτέλεσμα οι νέες μητέρες να γνωρίζουν ότι δεν θα έχουν τα απαραίτητα μόλις γεννήσουν. Οι χαμηλόμισθες μητέρες δεν έχουν καμία βοήθεια. 

ΕΠΙΔΟΜΑ ΤΕΚΝΟΥ/ΜΟΝΟΓΟΝΙΟΥ/ΜΗΤΡΟΤΗΤΑΣ: 

1. Το επίδομα μητρότητας, τέκνου και τοκετού είναι εξαιρετικά χαμηλά άρα ανεπαρκής πολιτική για στήριξη της οικογένειας. 

 

1. Στις μονογονεϊκές οικογένειες το επίδομα των €180 ευρώ για κάθε παιδί δεν είναι επαρκές βοήθημα ώστε να υποκαταστήσει την απουσία του δεύτερου εισοδήματος. Το επίδομα πρέπει να διαμορφώνεται ανάλογα με την εισοδηματική δυνατότητα των μονογονιών. 

 

1. Η διακοπή μονογονεϊκού επιδόματος μόλις ο/η μονογονιός συμβιώσει ή κάνει άλλο παιδί με επόμενο σύντροφο, δεν δίνει κίνητρο να συνεχίσουν την οικογένεια. Καθώς ο επόμενος σύντροφος δεν είναι νομικά υπεύθυνος απέναντι στο παιδί που προέρχεται από προηγούμενη οικογένεια, οι μητέρες δεν έπρεπε να χάνουν την ιδιότητα του μονογονέα και να τους αποκόπτεται το επίδομα για το συγκεκριμένο παιδί. 

ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ: 

1. Η αδυναμίες που προκύπτουν από τα οικογενειακά δικαστήρια να εξασφαλίζουν έγκαιρα, χωρίς πολλαπλές και πολυέξοδες διαδικασίες τα διατάγματα διατροφών, την έκδοση του διαζυγίου, τη διευθέτηση των περιουσιακών διαφορών και τη γονική μέριμνα. 

 

1. Δεν παραχωρούνται εύκολα νομικές αρωγές για τις οικογένειες που δεν έχουν πόρους για να εξασφαλίσουν τα διατάγματα αυτά. Άρα αφενός δεν εξασφαλίζουν το μονογονεϊκό επίδομα (για το οποίο απαιτούνται δύο από τα πιο πάνω διατάγματα) και αφετέρου δεν έχουν ξεκαθαρίσει οικονομικά και πρακτικά για να συνεχίσουν με νέα οικογένεια. 

 

1. Επιδικάζονται εξαιρετικά χαμηλές διατροφές σε σχέση με το τι θεωρείται αξιοπρεπής διαβίωση των παιδιών.

 

ΔΑΝΕΙΑ/ΤΡΑΠΕΖΕΣ: 

 

1. Πολλοί μονογονιοί επιφορτίζονται τα δάνεια των πρώην συζύγων. Στις αποφάσεις τραπεζών και δικαστηρίων δεν λαμβάνονται υπόψη ο αριθμός των παιδιών της οικογένειας (και άρα των αναγκών διαβίωσης τους), ώστε να προσαρμοστεί η δόση, όπου θα λαμβάνουν υπόψη το ποσό βασικής/ελάχιστης διαβίωσης. Ως εκ τούτου και υπό αυτές τις συνθήκες, οι χωρισμένοι γονείς δεν δύνανται να κάνουν νέα οικογένεια.  

 

ΠΑ.Σ.Μ.ΟΙ.Φ.

(ΠΑΓΚ.ΣΥΝΔ.ΜΟΝΟΓΟΝΕΪΚΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ & ΦΙΛΩΝ)

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 

• Σε νομολογία δικαστηρίου (απόφαση ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Χ”ΠΑΝΑΓΗ (ΚΟΥΓΚΑΣ) ν. Π.ΧΡ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΛΤΔ κ.α., Αίτηση υπ’ αρ.: 812/2013, 8/7/2016), το δικαστήριο επισήμανε πως: στα ποσά διαβίωσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να υπολογίζεται και ποσό ειδικών περιστάσεων. 

 

• Πριν την έκδοση των εν λόγω κατευθυντήριων γραμμών, η Υπηρεσία Αφερεγγυότητας, δυνάμει των προνοιών των εδαφίου (2) του Άρθρου 8 Νόμου 65(Ι)/2015, «διαβουλεύεται με το Υπουργείο Οικονομικών και το Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και οποιαδήποτε άλλα πρόσωπα ή όργανα ή φορείς κρίνει σκόπιμο ή τα οποία υποδεικνύονται από τον Υπουργό Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού και ενημερώνει τη Βουλή των Αντιπροσώπων». Άρα τα ποσά έπρεπε να συμπίπτουν.

 

• Σύμφωνα με το εδάφιο (3) του Άρθρου 8 του Νόμου 65(Ι)/2015, «Για την ετοιμασία κατευθυντήριων γραμμών, δυνάμει, των διατάξεων του εδαφίου (1), η Υπηρεσία Αφερεγγυότητας λαμβάνει υπόψη της:

 

(α) τέτοιες μετρήσεις & δείκτες  ορίου της φτώχειας που περιλαμβάνονται σε κυβερνητικές ανακοινώσεις ή αποφάσεις αναφορικά την φτώχεια και την κοινωνική συνοχή όπως η Υπηρεσία Αφερεγγυότητας κρίνει σκόπιμο.

(β) τέτοια επίσημα στατιστικά στοιχεία, κατά την έννοια του περί Στατιστικής Νόμου και έρευνες σχετικά με τα έσοδα και έξοδα των νοικοκυριών που δημοσιεύονται από την Στατιστική Υπηρεσία.

(γ) το δείκτη τιμών καταναλωτή που δημοσιεύεται από τη Στατιστική Υπηρεσία ή οποιουσδήποτε άλλους ισοδύναμους δείκτες.

(δ) οποιεσδήποτε άλλες πληροφορίες κρίνει σκόπιμες για την άσκηση των αρμοδιοτήτων της, δυνάμει των διατάξεων του παρόντος άρθρου.

(ε) τις διαφορές στο μέγεθος των νοικοκυριών, τις διαφορετικές ανάγκες των προσώπων, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, υγεία και κατά πόσο έχουν οποιαδήποτε σωματική, ψυχολογική ή πνευματική αναπηρία·

(στ) την ανάγκη να διευκολύνει την κοινωνική συνοχή χρεωστών και εξαρτωμένων τους και ενεργό συμμετοχή τους στην οικονομία.».

 

Παρά τα πιο πάνω, φαίνεται πως η υπηρεσία Ε.Ε.Ε. δεν ακολουθεί τους δείκτες ορίου φτώχιας ως καταδεικνύονται.  

Το δημογραφικό πρόβλημα και η υπογεννητικότητα είναι ξεκάθαρη θέση μας πως είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας οικονομικής ανταπόκρισης των οικογενειών, λόγω ανεπαρκών πολιτικών. 

 

ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΜΟΝΟΓΟΝΕΪΚΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΩΝ