Μονογονιοί: Με το σταγονόμετρο η νομική αρωγή για έμφυλη βία
Σοβαρά κενά στην παροχή νομικής αρωγής σε κακοποιημένες γυναίκες διαπίστωσε η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής στη συνεδρία της, εντοπίζοντας ποικίλους περιορισμούς που δεν επιτρέπουν σε γυναίκες που έχουν αναγνωριστεί από την αστυνομία ως θύματα βίας να εξασφαλίσουν δωρεάν νομική εκπροσώπηση στο δικαστήριο.
O Παγκύπριος Σύνδεσμος Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων που συμμετείχε στην συζήτηση για το θέμα της νομικής αρωγής σε υποθέσεις έμφυλης βίας, τόνισε τη δραματική μείωση, η οποία παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην έγκριση αιτήσεων νομικής αρωγής σε οικογενειακές υποθέσεις πολλές από τις οποίες είναι άμεσα συνυφασμένες με έμφυλη βία.
Όπως επεσήμανε η Πρόεδρος του Συνδέσμου Αργεντούλα Ιωάννου ενώπιον των βουλευτών, η άρνηση νομικής αρωγής συνιστά παραβίαση του δικαιώματος πρόσβασης στην δικαιοσύνη, το οποίο δικαίωμα η αρμόδια Επιτροπή της Σύμβασης για την Εξάλειψη όλων των Διακρίσεων σε Βάρος των Γυναικών (CEDAW) στις τελευταίες περιοδικές της Εκθέσεις καλεί την Κυπριακή Δημοκρατία να ενδυναμώσει αναφορικά με τις ευάλωτες ομάδες γυναικών.
Σε σχέση με τα θύματα έμφυλης βίας, ο Συνδεσμος τόνισε την παντελή έλλειψη νομοθετικής πρόνοιας για παραχώρηση νομικής αρωγής σε θύματα βίας παρά τις σαφείς πρόνοιες της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης και στις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης για την εφαρμογή της Σύμβασης.
Η Α. Ιωάννου επεσήμανε την ανάγκη άμεσης επέκτασης της νομικής αρωγής στα θύματα έμφυλης βίας από το συμβουλευτικό επίπεδο, μέχρι την δυνατότητα έγερσης αστικής αγωγής, αλλά και έγκρισης νομικής αρωγής στα θύματα έμφυλης βίας για όλες τις διαδικασίες του οικογενειακού δικαστηρίου και χωρίς οικονομικά κριτήρια, ώστε να υπάρχει αποτελεσματική προστασία του θύματος
Παραθέτουμε πιο κάτω ολόκληρο το σημείωμα που κατατέθηκε στην Επιτροπή με τις θέσεις του Συνδέσμου:
Νομική αρωγή σε οικογενειακές υποθέσεις σήμερα
Ο Νόμος ρυθμίζει την νομική αρωγή σε υποθέσεις οικογενειακών δικαστηρίων. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια δραματική μείωση των εγκριθέντων αιτήσεων νομικής αρωγής. Σε πολλές υποθέσεις τα οικογενειακά δικαστήρια εγκρίνουν νομική αρωγή για μια μόνο διαδικασία ( πχ. διατροφή ή γονική μέριμνα ) και συνήθως απορρίπτουν αιτήσεις νομικής αρωγής για διαζύγιο και περιουσιακές διαφορές. Για αιτήσεις χρήσης οικογενειακής στέγης σπάνια εγκρίνεται νομική αρωγή.
Η άρνηση παραχώρησης νομικής αρωγής και η οικονομική αδυναμία μιας μεγάλης ομάδας μονογονιών να διορίσουν δικηγόρο και να εκδώσουν διαζύγιο και διάταγμα γονικής μέριμνα ή διατροφής, αποστερεί από αυτές και το επίδομα μονογονιού και την δυνατότητα να υποβάλουν αίτηση για ΕΕΕ στα οποία τα πιο πάνω διατάγματα αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις.
Η αποστέρηση της νομικής αρωγής για μεγάλη κατηγορία μονογονιών που δεν έχουν τα οικονομικά μέσα να διορίσουν δικηγόρο, συνιστά παραβίαση του δικαιώματος πρόσβασης στην δικαιοσύνη την οποία με βάση τις συστάσεις της CEDAW η Κυπριακή Δημοκρατία θα έπρεπε να ενδυναμώσει.
Νομική αρωγή σε υποθέσεις έμφυλης βίας
Δεν υπάρχει καμία νομοθετική κάλυψη για την παραχώρηση νομικής αρωγής σε υποθέσεις έμφυλης βίας ανεξάρτητα από τις υποθέσεις των οικογενειακών δικαστηρίων, με αποτέλεσμα πολλά θύματα να παραμένουν εγκλωβισμένα στην βία.
Η νομική αρωγή αποτελεί απόλυτα αναγκαίο μέτρο στήριξης των θυμάτων να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και να προβούν είτε σε καταγγελία στην Αστυνομία, είτε σε απομάκρυνση τους από το βίαιο περιβάλλον, είτε να προστατεύσουν τα παιδιά, είτε να καταχωρήσουν αγωγή για αποζημιώσεις.
Η νομική αρωγή σε υποθέσεις έμφυλης βίας θα πρέπει να είναι άμεση, αποτελεσματική και περιεκτική καταλαμβάνοντας όλες τις πτυχές της αναγκαίας προστασίας και χωρίς οικονομικά κριτήρια.
Οι πτυχές της αναγκαίας νομικής στήριξης αφορούν:
-Την επίλυση όλων των οικογενειακών διαφορών δηλαδή καταχώρηση όλων των αναγκαίων διαδικασιών στο οικογενειακό δικαστήριο εάν το θύμα έμφυλης βίας βρίσκεται σε διαδικασία διαζυγίου με τον θύτη και χρειάζεται να εκδώσει όλα τα σχετικά διατάγματα.
– Συμβουλευτική
– Συνοδεία σε όλες τις αρμόδιες αρχές
– Συνοδεία θύματος ως μάρτυρα στο δικαστήριο
– Καταχώρηση αστικής αγωγής εναντίον θύτη/δημοκρατίας.
Προβλήματα υφιστάμενου συστήματος νομικής αρωγής σε υποθέσεις οικογενειακών δικαστηρίων – Επέκταση στα θύματα έμφυλης βίας – Λύσεις
Εκτός της αναγκαιότητας επέκτασης του θεσμού της νομικής αρωγής σε θύματα έμφυλης βίας, χρειάζεται να επιλυθούν τα προβλήματα του υφιστάμενου συστήματος αρωγής τα οποία οδηγούν και σε διαιώνιση της βίας εντός οικογενειών, αλλά και αποστερεί το δικαίωμα πρόσβασης στην δικαιοσύνη παράγοντας.
Η καθυστέρηση και άρνηση νομικής αρωγής οδηγεί σε αποστέρηση των αναγκαίων επιδομάτων επιβίωσης και της ίδιας της διατροφής, η μη έκδοση διαζυγίου και η μη επίλυση των περιουσιακών διαφορών, προκαλούν περεταίρω ανασφάλεια και οικονομική βία σε βάρος αυτών των μονογονιών.
Υπενθυμίζουμε ότι η οικονομική βία απαγορεύεται ρητά ως μορφή έμφυλης βίας από την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και το ενδιαφέρον αντιμετώπισης της έχει ήδη εκφραστεί και από αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι ακόμα και γυναίκες που φιλοξενούνται στα καταφύγια ή αποτείνονται στο Σπίτι της Γυναίκας οδηγούνται στην ίδια διαδικασία και σε απορρίψεις των αιτήσεων τους.
Εκτός του δραματικού αριθμού απόρριψης αιτήσεων νομικής αρωγής τα πιο κάτω ζητήματα χρειάζεται να επιλυθούν σε σχέση με όλες τις αιτήσεις για νομική αρωγή σε οικογενειακές υποθέσεις με ιδιαίτερη έμφαση στις υποθέσεις έμφυλης βίας:
1) Τεράστια καθυστέρηση στην εξέταση αιτήσεων από 3 μέχρι 6 μήνες η οποία προκαλείται από την αναγκαιότητα έκθεσης κοινωνικοοικονομικής κατάστασης από το Γραφείο Ευημερίας
Εισηγήσεις:
– Να τεθεί ανώτατο χρονικό πλαίσιο έγκρισης όλων των αιτήσεων νομικής αρωγής οικογενειακών δικαστηρίων.
– Να τεθούν ξεκάθαρα εισοδηματικά κριτήρια, ώστε να αποφεύγεται η κοινωνικοοικονομική έκθεση και η αυθαίρετη κρίση νομικών λειτουργών, Γραφείου Ευημερίας και Δικαστηρίου. Άνεργες ή λήπτριες ΕΕΕ να είναι δικαιούχες χωρίς άλλη έρευνα.
– Στα θύματα έμφυλης βίας τα οποία καταγγέλλουν στην Αστυνομία ή στο Γραφείο Ευημερίας να παραχωρείται άμεσα νομική αρωγή (με απλή μονομερή αίτηση) χωρίς την αναγκαιότητα κοινωνικοοικονομικής έκθεσης ή οικονομικών κριτηρίων
2) Η Αιτήτρια εμφανίζεται χωρίς δικηγόρο ο οποίος να στηρίζει το αίτημα της ενώ η Δημοκρατία εμφανίζεται δια του γραφείου του Γενικού Εισαγγελέα
Εισήγηση: H Aιτήτρια νομικής αρωγής να δικαιούται εκπροσώπηση με δικηγόρο ο οποίος να στηρίζει το αίτημα της με δικαίωμα να ενστεί σε τυχόν απόρριψη της αίτησης της. Η ακρόαση να γίνεται εντός το αργότερο μιας βδομάδας.
3) Οι Δικαστές των οικογενειακών Δικαστηρίων, δικηγόροι της Δημοκρατίας και λειτουργοί του Γραφείου Ευημερίας προβαίνουν σε ανοίκεια σχόλια σε αιτήτριες νομικής αρωγής μέσα σε αίθουσες δικαστηρίων ή διαδρόμους δικαστηρίων ωσάν να είναι επαίτες ή αποτελούν βάρος του κράτους ή επιχειρούν να κλέψουν το κράτος, με αποτέλεσμα η Αιτητρια να εξευτελίζεται και να μεταχειρίζεται σαν να βρίσκεται σε ποινική ανάκριση.
Εισήγηση: Να γίνει ειδική εκπαίδευση όλων των πιο πάνω λειτουργούν για την υποχρέωση στήριξης του δικαιώματος πρόσβασης στην δικαιοσύνη των ευάλωτων ομάδων γυναικών και ειδικότερα των θυμάτων βίας.
4) Δικαστές, νομικοί λειτουργοί της εισαγγελίας αυθαίρετα εισηγούνται την έγκριση ακόμα και όπου η κοινωνικοοικονομική έκθεση υποστηρίζει την παραχώρηση νομικής αρωγής ( ακόμα και άνεργες ή λήπτριες ΕΕΕ) μισής νομικής αρωγής ή έγκρισης μια μόνο αίτησης με αποτέλεσμα την αποστέρηση της αναγκαίας προστασίας και επιδομάτων.
Εισήγηση: Να τεθούν περιορισμοί στην διακριτική ευχέρεια δικαστών και νομικών λειτουργών να εγκρίνουν νομική αρωγή δικαιούχων σε μισή αρωγή ή σε μία μόνο αίτηση
5) Tα θύματα βίας αντιμετωπίζονται με καχυποψία και μέσα από την ίδια αργή και εξευτελιστική διαδικασία έγκρισης νομικής αρωγής
Εισήγησεις:
– Η αίτηση θυμάτων βίας να αποσυνδεθεί από την έκθεση του Γραφείου Ευημερίας και οικονομικά κριτήρια
– Να δίνεται για όλες τις αιτήσεις του οικογενειακού δικαίου, ώστε να λυθούν όλες οι διαφορές με τον θύτη (επιμέλεια παιδιών, διαζύγιο διατροφή, περιουσιακές διαφορές χρήση οικογενειακής στέγης)
– Να δίνεται για οποιεσδήποτε επιπρόσθετες εξωδικαστικές νομικές διαδικασίες, αστική αγωγή και συμβουλευτική και των παιδιών από όλες τις μορφές βίας
