Ο Σύνδεσμος με συγκεκριμένες εισηγήσεις στη Βουλή
Tου Δημοσιογράφου Μάριου Δημητρίου
Άνευ όρων στήριξη στα θύματα βίας
Κανένα κριτήριο για παροχή νομικής αρωγής ζητά η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής
Άνευ όρων στήριξη στα θύματα βίας από το κράτος είναι το μήνυμα που έστειλε προχθές Δευτέρα 2 Μαϊου 2022 η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής δια στόματος της προέδρου της Ειρήνης Χαραλαμπίδου Ειρήνη Χαραλαμπίδου στη διάρκεια συζήτησης για την ανάγκη παραχώρησης δωρεάν νομικής αρωγής σε θύματα έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Επρόκειτο για θέμα που ενέγραψαν από κοινού οι βουλευτές/τριες των τριών κομμάτων ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ και Κινήματος Οικολόγων που συμμετέχουν στην Επιτροπή και που συμφώνησαν ότι “σε περιπτώσεις αναγνωρισμένων από την Αστυνομία θυμάτων βίας θα πρέπει η νομική αρωγή να δίνεται χωρίς οικονομικά κριτήρια, γιατί η πάταξη της βίας είναι θέμα κοινωνικής ευθύνης”, όπως είπε η κυρία Χαραλαμπίδου. Πρόσθεσε ότι “όταν μια γυναίκα ζητά νομική αρωγή και αντεξετάζεται ως μάρτυρας, δεν πρέπει να εξευτελίζεται μέσα από τις διαδικασίες, όπως συμβαίνει τώρα. Στη συνεδρία – συνέχισε – διαπιστώθηκαν σωρεία κενών που πρέπει να τύχουν νομοθετικής ρύθμισης”. Υπογραμμίζεται ότι η εκπρόσωπος του υπουργείου Δικαιοσύνης Φαίδρα Γρηγορίου ανώτερη λειτουργός νομικών θεμάτων, διαβεβαίωσε ότι “εμείς ως υπουργείο δεν έχουμε λάβει καμιά σχετική επίσημη καταγγελία και γι’ αυτό ακριβώς είμαστε εδώ σήμερα για να ακούσουμε ακριβώς ποια είναι τα αιτήματα και να είστε σίγουροι ότι θα επιληφθούμε άμεσα του θέματος”. Όπως επεσήμανε η Αλεξία Σακαδάκη Alexia Sakadaki εκ μέρους της Γυναικείας Κίνησης Οικολόγων, “στόχος μας δεν πρέπει να είναι να καταπολεμήσουμε το οικονομικό κόστος, αλλά τη βία”, ενώ σύμφωνα με την Ελένη Ευαγόρου Eleni Evagorou από το Γυναικείο Κίνημα της ΠΟΓΟ, “επιβεβαιώνεται ότι οι κρατικές δομές και το σύστημα δικαιοσύνης ενισχύουν τους θύτες έναντι στα θύματα”.
Να αιτιολογούνται οι αποφάσεις Δικαστηρίων
Στη διάρκεια της συνεδρίας συζητήθηκε και το χρόνιο πρόβλημα της καθυστέρησης στην εκδίκαση των υποθέσεων “που μπορεί να λειτουργήσει άκρως αποτρεπτικά προκειμένου μια γυναίκα θύμα να πάει στο Δικαστήριο να δώσει τη μαρτυρία της”, όπως επισημάνθηκε. Σε αυτό αναφέρθηκε στην παρέμβασή της και η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας ανώτερη δικηγόρος της Δημοκρατίας Πολίνα Ευθυβούλου που είπε ότι “το Ανώτατο Δικαστήριο προσπαθεί να το επιλύσει μέσα από διάφορους μηχανισμούς”. Τόνισε πάντως για το υπό συζήτηση θέμα ότι “τα τελευταία χρόνια ακολουθούνται οδηγίες σύμφωνα με τις οποίες δεν αποσύρονται υποθέσεις, ακόμα και όταν το θύμα της ενδοοικογενειακής βίας δηλώσει ότι δεν θέλει να καταθέσει. Σύμφωνα με τις οδηγίες η δήλωση θα πρέπει να γίνει ενόρκως ενώπιον Δικαστηρίου”. Από το υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας η λειτουργός των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ) Κατερίνα Κληρίδου Katerina Kleridou ανέφερε ότι “μετά την υποβολή των αιτήσεων για παροχή νομικής αρωγής, οι ΥΚΕ σύμφωνα με τον νόμο ετοιμάζουν κοινωνικοοικονομικές εκθέσεις που υποβάλλονται στο Δικαστήριο προκειμένου αυτό ν’ αποφασίσει αν θα παραχωρηθεί νομική αρωγή”. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση του βουλευτή Γιώργου Κουκουμά Giorgos Koukoumas είπε ότι ο χρόνος ετοιμασίας αυτών των εκθέσεων εκ μέρους των ΥΚΕ είναι περίπου δύο μήνες. Επιβεβαίωσε πάντως ότι πολλές αιτήσεις για νομική αρωγή απορρίπτονται από τα Επαρχιακά Δικαστήρια “χωρίς ουσιαστικά να υπάρχουν κάποια κριτήρια και χωρίς να γνωρίζουν οι αιτητές τους λόγους”. (Σημειώνουμε στο σημείο αυτό την παρατήρηση του εκπροσώπου του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου Γιώργου Χριστοφίδη ότι “όλες οι αποφάσεις των Δικαστηρίων πρέπει να αιτιολογούνται και η παράλειψη αιτιολογίας είναι λόγος έφεσης”). Η κυρία Κληρίδου δεν παρέλειψε ν’ αναφερθεί στη λειτουργία του Σπιτιού της Γυναίκας – η διαχείριση του οποίου ανατέθηκε από την κυβέρνηση στον ΣΠΑΒΟ – και στην ποικιλόμορφη στήριξη που προσφέρει στις γυναίκες θύματα βίας δεδομένου ότι λειτουργεί με χρηματοδότηση και υπό την εποπτεία των ΥΚΕ.
“Δεν είναι ανάγκη τα θύματα να είναι ματωμένα”…
“Συμφωνούμε ότι πρέπει να καταργηθούν τα οικονομικά κριτήρια παροχής νομικής αρωγής για όλα τα θύματα βίας, περιλαμβανομένης της εμπορίας προσώπων” τόνισε η Σουσάνα Παύλου Susana Elisa Pavlou πρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Πρόληψης και Καταπολέμησης της Βίας στην Οικογένεια. Η κυρία Παύλου χαρακτήρισε “αξιόλογο” το εθελοντικό πρόγραμμα “Δικαιοσύνη για όλους” που ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος εξήγγειλε πριν λίγες μέρες για δωρεάν παροχή νομικών συμβουλών από δικηγόρους σε λήπτες επιδομάτων σε πρώτη φάση, “όμως σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την υποχρέωση του κράτους να παρέχει νομική αρωγή σε θύματα βίας όπως προβλέπεται από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης” κατέληξε. Στη δική της ενδιαφέρουσα τοποθέτηση η ακαδημαϊκός Ζέλεια Γρηγορίου Zelia Gregoriou εκπρόσωπος του Δικτύου Ενάντια στη Βία κατά των Γυναικών στην Κύπρο, παρατήρησε ότι “λανθασμένα θεωρούμε ότι θύμα βίας είναι μόνο μια γυναίκα που την έχουν δείρει, βιάσει ή σκοτώσει”. Διερωτήθηκε κατά πόσο μια γυναίκα “για να δικαιούται νομική αρωγή πρέπει να φτάσει στο σημείο να φιλοξενηθεί σε κάποιο καταφύγιο;”. Και πρόσθεσε τα εξής: “Κατά κάποιο τρόπο είναι σαν να θέλουμε τη γυναίκα να είναι θύμα για να δικαιούται ασφάλεια και νομική αρωγή. Στις περισσότερες χώρες το κριτήριο για παροχή νομικής αρωγής είναι η διασφάλιση της ποιότητας ζωής της γυναίκας και των παιδιών της, αν έχει παιδιά. Δεν είναι ανάγκη μια γυναίκα να ζει στην ένδεια και να είναι κατακαημένη και να ζητά από το σύστημα να την προστατεύσει από τη χειρότερη βία, για να έχει στήριξη. Δεν είναι ανάγκη τα θύματα να είναι ματωμένα, να μην τους έχει μείνει καθόλου αξιοπρέπεια για να ζητούν στήριξη. Προστασία από τη βία σημαίνει ασφάλεια και ευκαιρίες που σου δίνει η πολιτεία όπου ζεις”
Δυνατότητες πρόσβασης και ταχείας εκδίκασης
“Ο νόμος για τη νομική αρωγή δεν εναρμονίζεται με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας”, είπε στη συνεδρία η Άντρη Ανδρονίκου Antri Andronikou επιστημονική διευθύντρια του Συνδέσμου για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ) ΣΠΑΒΟ/Association for the Prevention and Handling of Violence in the Family και διευθύντρια του Σπιτιού της Γυναίκας που ο ΣΠΑΒΟ διαχειρίζεται. “Ακόμη και η επίδοση της αίτησης για νομική αρωγή στη Νομική Υπηρεσία, αλλά και το κόστος της επίδοσης επιβαρύνει τα ίδια τα θύματα”, πρόσθεσε. Για τις γυναίκες που εξυπηρετούνται απο το ΣτΓ και τα υπόλοιπα προγράμματα του ΣΠΑΒΟ – είπε – το κόστος καλύπτεται από τα προγράμματα αντίστοιχα. Χρειάζεται ο νόμος περί νομικής αρωγής να εναρμονιστεί με τις πρόνοιες της Σύμβασης και να συμπεριληφθούν τα θύματα έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, τόσο ως προς τις δυνατότητες πρόσβασης, ταχείας εκδίκασης, αλλά και ανεξάρτητα από κοινωνικοοικονομικά κριτήρια. Τα θύματα βίας θα πρέπει να δικαιούνται νομική αρωγή και για έκδοση περιοριστικών μέτρων. H όλη διαδικασία είναι χρονοβόρα μέχρι και 12 εβδομάδες. Σε περίπτωση που το άτομο δεν καταλαβαίνει ελληνικά ή και αγγλικά, θα πρέπει να πάρει το ίδιο το άτομο διερμηνέα. Για τις γυναίκες που εξυπηρετούνται απο το ΣτΓ και τα υπόλοιπα προγράμματα του ΣΠΑΒΟ, ο διερμηνέας εντοπίζεται, ενώ και το κόστος καλύπτεται από τα προγράμματα αντίστοιχα. Δεν υπάρχει ταχεία διαδικασία για συγκεκριμένα θέματα (π.χ. αίτηση για αναστολή/τροποποίηση διατάγματος επικοινωνίας) και έτσι πολλές γυναίκες θύματα καταγγέλλονται για παρακοή διαταγμάτων επικοινωνίας και ταλαιπωρούνται με ποινικές διαδικασίες. Σε αρκετές περιπτώσεις εγκρίνονται κάποια από τα αιτήματα νομικής αρωγής και όχι όλα όσα αιτούνται τα θύματα. Απόρριψη διαταγμάτων γονικής μέριμνας, διαζυγίου ή και διατροφής αποστερούν τη δυνατότητα αίτησης στο ΕΕΕ”. Σε σχέση με τη νομική στήριξη που προσφέρει το Σπίτι της Γυναίκας μέσω της νομικής συμβούλου που εργοδοτεί ο ΣΠΑΒΟ, η κυρία Ανδρονίκου είπε ότι οι γυναίκες λαμβάνουν ενημέρωση για τη διαδικασία της νομικής αρωγής, συμπλήρωση της αίτησης, υποβοήθηση και συνοδεία στην καταχώρηση, βοήθεια με την επίδοση, προετοιμασία και συνοδεία κατά τις εμφανίσεις στο Δικαστήριο”.
Ανοίκεια συμπεριφορά λειτουργών
Σε υπόμνημα που κατέθεσε στην Επιτροπή η πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων Αργεντούλα Ιωάννου Argentoula Ioannou τονίζεται μεταξύ άλλων ότι “στα θύματα έμφυλης βίας τα οποία προχωρούν σε καταγγελία στην Αστυνομία ή στο Γραφείο Ευημερίας να παραχωρείται άμεσα νομική αρωγή, με απλή μονομερή αίτηση, χωρίς την αναγκαιότητα κοινωνικοοικονομικής έκθεσης ή οικονομικών κριτηρίων. H αιτήτρια νομικής αρωγής πρέπει να δικαιούται εκπροσώπηση με δικηγόρο ο οποίος να στηρίζει το αίτημα της, με δικαίωμα ένστασης σε τυχόν απόρριψη της αίτησης της. Η ακρόαση να γίνεται το αργότερο εντός μιας βδομάδας. Οι Δικαστές των οικογενειακών Δικαστηρίων, δικηγόροι της Δημοκρατίας και λειτουργοί του Γραφείου Ευημερίας προβαίνουν σε ανοίκεια σχόλια σε αιτήτριες νομικής αρωγής μέσα σε αίθουσες ή διαδρόμους δικαστηρίων, σαν να είναι επαίτες ή σαν να αποτελούν βάρος του κράτους ή σαν επιχειρούν να κλέψουν το κράτος, με αποτέλεσμα η αιτητρια να εξευτελίζεται και να τυγχάνει μεταχείρισης σαν να βρίσκεται σε ποινική ανάκριση. Πρέπει να γίνει ειδική εκπαίδευση όλων των πιο πάνω λειτουργών για την υποχρέωση στήριξης του δικαιώματος πρόσβασης στην δικαιοσύνη των ευάλωτων ομάδων γυναικών και ειδικότερα των θυμάτων βίας. Πρέπει να τεθούν περιορισμοί στην διακριτική ευχέρεια δικαστών και νομικών λειτουργών να εγκρίνουν νομική αρωγή δικαιούχων σε μισή αρωγή ή σε μία μόνο αίτηση. Πρέπει η αίτηση θυμάτων βίας να αποσυνδεθεί από την έκθεση του Γραφείου Ευημερίας και οικονομικά κριτήρια”
* Το ρεπορτάζ μου αυτό δημοσιεύεται σήμερα Τετάρτη 4 Μαϊου 2022 στον “Φιλελεύθερο”
* Στις φωτογραφίες στιγμιότυπα απο την προχθεσινή συνεδρία στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
