ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΓΙΑ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥΣ ΘΥΜΑΤΩΝ ΒΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΘΕΣΜΟΥΣ
Μετά τη συνάντηση του Παγκύπριου Συνδέσμου Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων με τον Αρχηγό Αστυνομίας και το Γραφείο Καταπολέμησης Βίας του Αρχηγείου Αστυνομίας, έγινε μια κοινή παραδοχή για την ανεπάρκεια των δομών της αστυνομίας. Τη γύμνια των διαδικασιών χειρισμών των υποθέσεων βίας ανέδειξαν οι πολυάριθμοι φόνοι γυναικών του τελευταίου έτους. Η συνάντηση είχε πολύ θετικό χαρακτήρα με διάθεση του Αρχηγείου να λάβει υπόψη προτάσεις αντιμετώπισης και χειρισμού. Σε ένα κράτος που θέλει να δείξει ότι τα φαινόμενα της βίας πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν κακουργήματα και πως δεν είναι ανεκτά και να ληφθούν υπόψη και να εφαρμοστούν τα εξής:
1) Ο αστυνομικός να είναι σε θέση να αναγνωρίζει ότι βία είναι τόσο η σωματική, όσο η ψυχολογική, λεκτική και σεξουαλική.
2) Να γίνεται μια πρώτη αξιολόγηση της σοβαρότητας της κατάστασης της κάθε περίπτωσης. Να αξιολογείται με συγκεκριμένη μέθοδο ο πιθανός κίνδυνος της κάθε κατάστασης. Πχ συχνότητα και σοβαρότητα. Με αυτό τον τρόπο να αξιολογείται ο τρόπος της συνέχειας του χειρισμού. Ως εκ τούτου, ζητάμε μεθοδολογικά να αξιολογείται κάθε περίπτωση και να καταγράφεται ο βαθμός επικινδυνότητας της. Η αξιολόγηση και ο τρόπος χειρισμού, να καθορίζεται βάση καταγεγραμμένης και δημόσια γνωστής διαδικασίας. Σε καμιά περίπτωση ο χειρισμός κι η αξιολόγηση να μην αφήνεται στην κρίση του αστυνομικού χωρίς αιτιολόγηση. Άρα ο κάθε αστυνομικός θα υποχρεώνεται να μπαίνει σε διαδικασία να καταγράψει τον τρόπο που τον οδήγησε να κρίνει το κάθε περιστατικό και την επικινδυνότητα του. Να καταγράφονται όλα τα περιστατικά, ακόμα κι όσα αρνήθηκαν να δώσουν κατάθεση εν τέλει, καθώς κι ο λόγος που αρνήθηκαν εν τέλει να δώσουν κατάθεση παρόλο που επισκέφθηκαν τον αστυνομικό σταθμό.
3) Ενθάρρυνση των θυμάτων για κατάθεση/καταγγελία αλλά και να μην τις αποσύρουν μέχρι τη μέρα της εκδίκασης. Να μην στέλνονται πίσω στο σπίτι και το θύτη, πιο τρομαγμένες και πιο απροστάτευτες.
4) Αλλαγή της κουλτούρας των αστυνομικών όταν μια καταγγελία φτάνει ενώπιον τους. Απαγόρευση ερωτήσεων σεξιστικού χαρακτήρα, θυματοποίησης, ενοχοποίησης τους. Η κατάθεση πρέπει να αποτελεί διαδικασία υποστηρικτική και φιλική.
5) Να μην αντιμετωπίζεται η ενδοοικογενειακή βία ή η βία σε ένα ζευγάρι ως περιστατικό ιδιωτικής σχέσης και να αρνείται η αστυνομία να επέμβει. Η συντηρητική θέση «τα εν οίκω μη εν δήμω», της αντίληψης του άντρα-αφέντη ο οποίος δικαιούται μέσα-μέσα να παρεκκλίνει να θυμώνει και να μεταχειρίζεται «το αντικείμενο ιδιοκτησίας του» κατά το δοκούν, που φαίνεται να έχει αφήσει στίγματα σε ολόκληρο το σύστημα αντιμετώπισης των υποθέσεων βίας από τις Αρχές, πρέπει άμεσα να ανατραπεί. Να σταματήσει ο αστυνομικός που έρχεται αντιμέτωπος με θύμα βίας να παράσχει συμβουλευτική στο ζευγάρι ώστε «να επανέλθει η ειρήνη στην οικογένεια». Η Αστυνομία σε μεγάλο βαθμό, παραμένει συχνά πιστή στις συντηρητικές σεξιστικές αντιλήψεις της βίας ως «δικαίωμα» του συζύγου και εξαίρεση μιας, κατά τα άλλα, φυσιολογικής συζυγικής σχέσης και αναλαμβάνει αυτόκλητα ρόλο κοινωνικού λειτουργού με στόχο να διασώσει τον θεσμό του γάμου και να πείσει το θύμα να συγχωρέσει τον καημένο σύζυγο που έκανε ένα λάθος , αλλά την αγαπά.
6) Συνοδεία των θυμάτων σε νοσοκομείο. Ενώ προνοείται στα πρωτόκολλα της αστυνομίας, δεν εφαρμόζεται συχνά και τα θύματα δεν εξασφαλίζουν ιατρικά πιστοποιητικά για να μπορούν στην συνέχεια να υπερασπιστούν την καταγγελία τους στο δικαστήριο.
7) Κατάθεση και μαρτυρία των αστυνομικών στο δικαστήριο, με τρόπο που να δείχνει την πραγματική εικόνα του κινδύνου του θύματος, ώστε να εξασφαλίζονται κατασταλτικές και παραδειγματικές ποινές στους θύτες βίας, ως φαινόμενα μη ανεκτά.
8) Να μπορεί να αρθεί ο κανονισμός των 48 ωρών για να μπορεί η αστυνομία να αναζητήσει ένα ελλείπον πρόσωπο. Οι πρώτες ώρες είναι εξαιρετικά σημαντικές για να προλάβουμε κινδύνους.
9) Άμεση επέμβαση της αστυνομίας μετά από τηλεφωνική καταγγελία των θυμάτων ή άλλων που αντιλήφθηκαν το περιστατικό βίας, χωρίς να χρειάζεται γραπτή κατάθεση. Επιπρόσθετα, δυνατότητα αυταπάγγελτης δίωξης του θύτη από την αστυνομία σε περίπτωση που το θύμα φοβάται να καταθέσει.
10) Φυλάκιση του θύτη για περισσότερες από 24 ώρες μόλις υπάρχει καταγγελία. Η στάση της Αστυνομίας να μην προσχωρεί συχνά σε σύλληψη, ή, προσαγωγή του θύτη στο Δικαστήριο κρύβεται πίσω από την «άρνηση» του θύματος να δώσει γραπτή κατάθεση στην Αστυνομία και αυτό αφήνει εκτεθειμένα άτομα στη βία.
11) Άμεση απομάκρυνση του θύτη από το θύμα και την οικία τους με έκδοση άμεσων διαταγμάτων που να του απαγορεύουν να την πλησιάσει. Ενώ προνοείται από τις διαδικασίες, αυτό σπάνια εφαρμόζεται.
12) Όταν υπάρχει περιστατικό καταγγελίας βίας να γίνεται άμεση διερεύνηση του θύτη για κατοχή όπλων και να γίνεται άμεση κατάσχεση τους.
13) Συνοδεία του καταγγέλλοντος θύματος και τον παιδιών σε σχολεία, εργασία, στην οικία τους.
14) Πρόσληψη κοινωνικών λειτουργών και ψυχολόγων εντός των αστυνομικών σταθμών, που θα ενθαρρύνουν τις γυναίκες σε καταγγελία και θα τους παρέχουν υποστήριξη και καθοδήγηση.
15) Άμεση εμπλοκή του Γραφείου Ευημερίας σε κάθε περίπτωση που έρχεται να καταγγείλει. Δημιουργία διαδικασιών που να μην αφήνει το Γραφείο Ευημερίας σε ρόλο πυροσβεστικό. Πρέπει να ληφθεί υπόψη πως η «άρνηση» των θυμάτων να δώσουν γραπτή κατάθεση στην Αστυνομία για να συλληφθεί και να παραπεμφθεί σε δίκη ο θύτης είναι απλά το όνομα της παντελούς έλλειψης προστασίας από την Πολιτεία στο θύμα ώστε να αποτολμήσει τελικά να καταγγείλει. Το Γραφείο Ευημερίας πρέπει να παρέχει άμεση λύση σε αυτά τα ζητήματα. Παράδειγμα, η άμεση τοποθέτηση του θύματος σε στέγη/ξενοδοχείο/ξενώνα/καταφύγιο, μέχρι την οριστική διευθέτηση κατοικίας. Η άμεση προστασία των παιδιών σε περίπτωση που η μητέρα αποφασίσει να καταγγείλει τόσο από την Αστυνομία όσο κι από το Γραφείο Ευημερίας. Η σύνταξη άμεσης έκθεσης για το περιστατικό. Η δημιουργία καταφυγίων φιλοξενίας των θυμάτων με κατάλληλες δομές για τις ίδιες και τα παιδιά και δυνατότητα μακράς φιλοξενίας, το οποίο θα προστατεύεται από την αστυνομία. Η επίβλεψη του θύματος και των παιδιών από λειτουργούς για ενθάρρυνση, καθοδήγηση, ψυχολογική και πρακτική υποστήριξη. Επιπλέον, δημιουργία ομάδας στήριξης και καθοδήγησης για λόγους επανένταξης και ψυχολογικής αποκατάστασης του θύματος μετά το περιστατικό βίας αλλά και παιδοψυχολόγων και άλλων ειδικοτήτων σε περίπτωση που στην υπόθεση εμπλέκεται παιδί. Η έλλειψη προστασίας ξεκινά από την απουσία οποιασδήποτε πρακτικής στήριξης για εξεύρεση τόπου διαμονής με οικονομική στήριξη του κράτους, την απουσία οποιασδήποτε ψυχοκοινωνικής στήριξης του θύματος για να απεμπλακεί από την διαδικασία θυματοποίησης του, από την απουσία οποιονδήποτε πολιτικών στήριξης της μονογονικής οικογένειας που προκύπτει και ιδιαίτερα των παιδιών που αποτελούν επίσης θύματα της βίας που εκδηλώνεται κατά της γυναίκας/μητέρας εάν μιλούμε για ενδοοικογενειακή βία.
16) Μεγαλύτερος αριθμός σεμιναρίων, από εξειδικευμένες ειδικότητες στους αστυνομικούς για τον χειρισμό περιστατικών βίας γυναικών.
17) Αναθεώρηση όλων των πρωτόκολλων για τους χειρισμούς της αστυνομίας μέσω επιστημονικής ομάδας, ή αυστηρότερη εφαρμογή των εσωτερικών πρωτόκολλων και διαταγών που προσεγγίζουν σωστά το θέμα.
18) Άμεση και στενή συνεργασία της Αστυνομίας με φορείς, συνδέσμους, πλατφόρμα βίας και όσους σχετικούς με ομάδες ευάλωτες και θύματα βίας. Συμμετοχή της Αστυνομίας στην Πλατφόρμα Γυναικών κατά της Βίας, για να γίνει πραγματικός συνεργάτης του πολίτη και αρωγός της πεποίθησης για πάταξη της βίας ενάντια στις γυναίκες.
19) Άμεση απομάκρυνση του χειρισμού θεμάτων βίας γυναικών από το τμήμα μικροπαραβάσεων. Η βία δεν είναι μικροπαράβαση και ο χειρισμός των περιστατικών από το εν λόγω τμήμα εκ των πραγμάτων υποτιμά το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών.
20) Δημιουργία ειδικής ομάδας χειρισμών βίας με εξειδικευμένη κατάρτιση στο αρχηγείο που θα είναι αρμόδια αρχή ελέγχου των τοπικών χειρισμών των επαρχιών. Να υπάρχουν στατιστικά στοιχεία και παρακολούθηση της πορείας κάθε διερεύνησης, τόσο επαρχιακά, όσο και από ομάδα του Αρχηγείου, για σκοπούς ελέγχου.
21) Δημιουργία ειδικής ομάδας χειρισμού βίας σε κάθε επαρχία που θα ξέρουν τα θύματα ότι μπορούν εκεί να απευθυνθούν. Να προσληφθούν ειδικότητες ψυχολόγων κοινωνιολόγων/εγκληματολόγων που να χειρίζονται τις υποθέσεις με έμφυλα κατάλληλο τρόπο αλλά και να εμπλέκουν όλες τις άλλες σχετικές κρατικές υπηρεσίες (Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας /Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας) μαζί με την εξειδικευμένη αστυνομική ομάδα. Επιπρόσθετα, ορισμός ατόμου επικοινωνίας για θέματα βίας γυναικών σε κάθε επαρχία.
22) Άμεση εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης χωρίς επιφυλάξεις και εξαιρέσεις. Το οικονομικό κόστος της πλήρους εφαρμογής είναι πολύ κατώτερο από την ανάγκη προστασίας ζωών. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης αποτελεί το πρώτο νομικά δεσμευτικό μέσο διεθνώς και ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για την πρόληψη όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών, την προστασία των θυμάτων έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, τον τερματισμό της, αλλά και της επιβολής αυστηρών ποινών στους δράστες. Πέραν από τους τομείς πρόληψης, προστασίας του θύματος, δίωξης/αντιμετώπισης του θύτη, καλύπτει εκτενώς θέματα παρενόχλησης, παρακολούθησης θυμάτων, εξαναγκαστικούς γάμους, ακρωτηριασμούς γεννητικών οργάνων, καταναγκαστικές εκτρώσεις, στειρώσεις και γενικά κάθε μορφή έμφυλης βίας. Η Κυπριακή Δημοκρατία υπέγραψε τη Σύμβαση το 2015 και το 2017 το Υπουργικό Συμβούλιο προχώρησε στην κύρωση της, με επιφυλάξεις και εξαιρέσεις σε όσα μέτρα απαιτούσαν προϋπολογισμό. Η υπογραφή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης από την Κυπριακή Δημοκρατία ενώ ουσιαστικά αναβαθμίζει το νομοθετικό πλαίσιο αντιμετώπισης της βίας κι ενισχύει τις πολιτικές δράσεις για εξάλειψη της βίας, η εν μέρει υιοθέτηση της δεν την καθιστά αποτελεσματική. Το Υπουργείο έχει αποφασίσει όπως επιφυλάξει το δικαίωμα να μην εφαρμόσει τις ακόλουθες πρόνοιες της Σύμβασης :
(Α)Άρθρο 30 (2) Την ευθύνη του κράτους για αποζημίωση στα θύματα που έχουν υποστεί σοβαρό σωματικό τραυματισμό ή βλάβη στην υγεία τους στις περιπτώσεις που αυτή η βλάβη δεν καλύπτεται ούτε από τον ίδιο τον δράστη, ούτε από κάποια ασφάλεια ούτε από οποιοδήποτε άλλη υπηρεσία. Τα κράτη έχουν το δικαίωμα να διεκδικήσουν την αποζημίωση από τον δράστη.
(Β) Άρθρο 44 (1Ε) Τα Κράτη να ορίσουν δικαιοδοσία για οποιοδήποτε αδίκημα διαπράττεται από άτομο του οποίου η συνήθης κατοικία βρίσκεται στην επικράτεια τους.
(Γ) Άρθρο 44.(3) Τα Κράτη θα πρέπει να λάβουν τα απαραίτητα νομοθετικά ή άλλα μέτρα για να εξασφαλίσουν ότι η δικαιοδοσία τους δεν μειώνεται με την προϋπόθεση ότι οι πράξης ποινικοποιούνται στην επικράτεια που διαπράχθηκαν. Πχ Βιασμού, αναγκαστική άμβλωση.
(Δ) Άρθρο 44.(4) Για την δίωξη αδικημάτων βίας, τα Κράτη θα λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι η δικαιοδοσία τους δεν μειώνεται με την προϋπόθεση ότι η δίωξη μπορεί να ξεκινήσει μόνο μετά την αναφορά του αδικήματος από το θύμα ή την υποβολή των πληροφοριών από το κράτος του τόπου όπου διαπράχθηκε το αδίκημα.
23) Άμεση απαίτηση της αστυνομίας από το Υπουργείο δικαιοσύνης, και Υπουργείο Οικονομικών να ψηφιστεί στους προϋπολογισμούς του κράτους το κονδύλι που χρειάζεται για τις πλήρεις πρόνοιες της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης.
Είμαστε στη διάθεση σας για λεπτομερή συζήτηση και πρακτική συμβολή μας σε όλα τα πιο πάνω.
Με εκτίμηση,
—————————
Αργεντούλα Ιωάννου
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΠΑΓΚ.ΣΥΝΔ.ΜΟΝΟΓΟΝΕΪΚΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΩΝ