ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΜΟΝΟΓΟΝΕΙΚΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ
Αφού μελετήσαμε το πιο πάνω Νομοσχέδιο σας υποβάλλουμε τις θέσεις του Συνδέσμου μας επι των προνοιών του νομοσχεδίου. Συνοπτικά αναφέρουμε ότι η διαδικασία που εισάγει το νομοσχέδιο περιπλέκει ακόμα περισσότερο την διαδικασία επίλυσης των διαφορών από την διάλυση ενός γάμου και προκαλεί επίσης ακόμα μεγαλύτερη ταλαιπωρία και έξοδα στους πολίτες που θέλουν να λύσουν τις διαφορές τους το συντομότερο δυνατόν και να συνεχίσουν ομαλά την ζωή τους.
Η θέση μας είναι ότι το συντομότερο δυνατόν πρέπει να συζητηθεί η συνολική αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου και του τρόπου λειτουργίας των οικογενειακών δικαστηρίων ώστε να διασφαλίζεται η έξοδος από ένα γάμο το συντομότερο δυνατόν για τους διαδίκους , με τα λιγότερα έξοδα για αυτούς, και να δίνονται λύσεις οι οποίες να διασφαλίζουν το συμφέρον και την ευημερία των παιδιών σε ότι αφορά τον καθορισμό και είσπραξη των διατροφών, την ρύθμιση της γονικής μέριμνας, την έκδοση διαζυγίων, τις περιουσιακές διαφορές, τον τρόπο εκδίκασης αλλά και τον σεβασμό στον αρχή της ισότητας των φύλων, αρχές οι οποίες παραβιάζονται από τον τρόπο λειτουργίας των δικαστηρίων σήμερα. Η ανάγκη αναδεικνύεται πολύ μεγαλύτερη σήμερα ενόψει οικονομικής κρίσης, αλλά και του κινδύνου εκποιήσεων κατοικιών που θα αντιμετωπίσουν πολλές γυναίκες, οδηγώντας τους στο δρόμο, αφού τα χρέη των τραπεζών δεν ρυθμίζονται από το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο για την ρύθμιση περιουσιακών διαφορών συζύγων.
Τις θέσεις μας για την ανάγκη αυτή καθώς και την σύσταση μιας ad hoc νομοπαρασκευαστικής επιτροπής με όρους εντολής να υποβάλει εντός 6 μηνών πρόταση για συνολική αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου έχουμε ήδη υποβάλει στην Επίτροπο Ισότητας κα Ιωσηφίνα Αντωνίου με γραπτό μας υπόμνημα. Ως εκ τούτου πιστεύουμε ότι η Βουλή θα πρέπει να πιέσει προς αυτή την κατεύθυνση που είναι η πιο σωστή και δίκαιη αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται .
Η διαμεσολάβηση ενώ είναι σωστή ως διαδικασία επίλυσης διαφορών, εντούτοις με τον τρόπο που εισάγεται με το προτεινόμενο νομοσχέδιο αποτελεί ένα μπάλωμα με μοναδικό στόχο ή αποτέλεσμα την ιδιωτικοποίηση της απονομής της δικαιοσύνης, την προσωρινή «αποσυμφόρηση» των δικαστηρίων σε βάρος όμως των διαδίκων οι οποίοι θα καταβάλλουν το κόστος μιας ατέρμονης και επισφαλούς διαδικασίας, στο μέσο των δικαστικών διαδικασιών.
Συγκεκριμένα οι θέσεις μας επί των προνοιών του προτεινόμενου νομοσχεδίου:
1.Κατάσταση Οικογενειακών Δικαστηρίων:
Tα Οικογενειακά Δικαστήρια έχουν ιδρυθεί το 1990 στα πλαίσια εκσυγχρονισμού του όλου πλέγματος του οικογενειακού δικαίου (διατροφή, γονική μέριμνα παιδιών, περιουσιακές σχέσεις συζύγων διαζύγιο). Από τότε μέχρι σήμερα ελάχιστες επεμβάσεις έγιναν στο πλαίσιο του οικογενειακού δικαίου.
Τα προβλήματα είναι πολλαπλά από την λειτουργία των Οικογενειακών Δικαστηρίων και αυτά σχετίζονται:
-Απαράδεκτες καθυστερήσεις στην εκδίκαση υποθέσεων ειδικότερα όπου τα θέματα αφορούν την ευημερία παιδιών (διατροφή γονική μέριμνα).
-Τα κόστα που αυξάνονται με τις καθυστερήσεις.
-Τον περιορισμό (μέχρι κατάργησης) της νομικής αρωγής).
-Το βάρος απόδειξης που είναι στους ώμους του Αιτητή/Αιτήτριας εκτός της γονικής μέριμνας
-Τις καθυστερήσεις στην ετοιμασία έκθεσης του Γραφείου Ευημερίας στις υποθέσεις γονικής μέριμνας με αποτέλεσμα να αναβάλλονται αχρείαστα οι υποθέσεις.
-Την πολλαπλότητα των αιτήσεων (για κάθε θέμα άλλη αίτηση) και την εκδίκαση τους από διαφορετικούς δικαστές σε διαφορετικές ημερομηνίες, παρόλο ότι τα θέματα συσχετίζονται.
2.Θεσμός Διαμεσολαβητή
Όλα τα πιο πάνω οδήγησαν και «χρησιμοποιούνται» ως αιτιολογία για την εισαγωγή του θεσμού του Διαμεσολαβητή με σκοπό την εξοικονόμηση δικαστικού χρόνου και ταχύτερης επίλυσης των οικογενειακών διαφορών. Oι στόχοι αυτοί είναι σωστοί, ιδιαίτερα ενόψει της ανάγκης εξεύρεσης ισορροπίας των διαδίκων και των παιδιών μετά την διάλυση ενός γάμου το συντομότερο δυνατόν και με τα χαμηλότερα έξοδα.
3.Νομοσχέδιο
Παρόλα αυτά το Νομοσχέδιο δεν φαίνεται να εξυπηρετεί τους στόχους αυτούς αφού φαίνεται ότι η διαδικασία που προνοείται θα επιβαρύνει και με περισσότερα έξοδα, και θα προκαλεί μεγαλύτερη καθυστέρηση.
Συγκεκριμένα τα προβλήματα που επισημαίνουμε είναι τα πιο κάτω:
Α) Έξοδα: ( άρθρα 12 και 13)
Ενώ ο οικογενειακός δικαστής διεκπεραιώνει την διαδικασία χωρίς επιπρόσθετη επιβάρυνση εξόδων στους διαδίκους , ο διαμεσολαβητής θα πληρώνεται από τους διαδίκους εξ ημισείας εκτός εάν συμφωνηθεί διαφορετικά (αναφορικά με το ύψος της αμοιβής του θα καθορίζεται με Κανονισμούς). Επίσης υπάρχει πρόνοια νομικής αρωγής η οποία δεν γνωρίζουμε πότε θα παραχωρείται από το κράτος αφού θα πληρώνεται από το κράτος και γνωρίζουμε ότι στις υπόλοιπες οικογενειακές υποθέσεις έχει περικοπεί σημαντικά. Σημειώνουμε ότι με βάση το άρθρο 13 νομική αρωγή μπορεί να παραχωρείται ένα η υπόθεση έχει ξεκινήσει στα πλαίσια δικαστικών διαδικασιών, οπότε ο διάδικος θα πρέπει πρώτα να καταχωρήσει τέτοιες διαδικασίες.
Η «ιδιωτικοποίηση» ουσιαστικά της απονομής της δικαιοσύνης , παραγνωρίζει ότι δεν απαγορεύεται, και μάλλον οι διάδικοι θα συνοδεύονται από τους δικηγόρους τους στην διαδικασία διαμεσολάβησης , οπότε το κόστος αυτών θα είναι τελικά διπλό.
Eισήγηση : H διαδικασία της διαμεσολάβησης στις οικογενειακές υποθέσεις μπορεί να θεσμοθετηθεί και να οδηγήσει σε σημαντική μείωση εξόδων , νοουμένου ότι ο Διαμεσολαβητής θα αμείβεται από το Κράτος ή θα είναι δημόσιος υπάλληλος/λειτουργός διαμεσολάβησης στα πλαίσια των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας .
Β) Ιδιότητα Διαμεσολαβητή ( άρθρο 8 (1) (α))
Λαμβάνοντας υπόψιν ότι ο διαμεσολαβητής θα έχει το δικαίωμα να επιλύει όλες τις οικογενειακές διαφορές (εκτός του διαζυγίου) και ότι η συμφωνία διαμεσολάβησης στην οποία θα καταλήξει πρέπει να εγκρίνεται από το Δικαστήριο ώστε να μην παραβιάζει νομικές αρχές , θα υπάρξει πρόβλημα εάν οι διαμεσολαβητές είναι ψυχολόγοι ή κοινωνικοί λειτουργοί οι οποίοι δεν έχουν νομικές και εν πάση περιπτώσει δεν μπορούν να προσαρμόσουν την απόφαση τους με τον Νομο και τις αρχές της ομολογίας για τα θέματα που θα καλούνται να αποφασίσουν.
Αυτό δημιουργεί τον έκδηλο κίνδυνο οι αποφάσεις ( συμφωνία ) να μην εγκρίνονται από τους δικαστές του οικογενειακού δικαστηρίου με συνέπεια τον πολλαπλασιασμό της διαδικασίας.
Εισήγηση : Οι διαμεσολαβητές πέραν της ειδικής εκπαίδευσης που θα χρειαστούν για να λειτουργούν συναινετικά θα πρέπει να είναι απόφοιτοι νομικής ώστε να μπορούν να εφαρμόζουν νομικές αρχές και οι συμφωνίες τους να γινονται αποδεκτές από το δικαστήριο.
Γ) Διάρκεια διαμεσολάβησης ( άρθρο 17 (4) (5) και (6))
Ενώ εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι η διαμεσολάβηση στην οποία θα παραπέμπει το δικαστήριο μια υπόθεση θα ολοκληρωθεί σε δύο μήνες, εντούτοις αυτή μπορεί να κρατήσει για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αφού δίνεται η δυνατότητα στον δικαστή να παρατείνει περεταίρω την διαδικασία , με αποτέλεσμα οι διάδικοι να πληρώνουν και για τις εκκρεμούσες δικαστικές διαδικασίες αλλά και την διαμεσολάβηση.
Δ) Διαδικασία μαρτύρων ( άρθρο 26(1) )
Θα συνιστούσε μεγάλη διευκόλυνση εάν ο διαμεσολαβητής θα μπορούσε να καλεί ο ίδιος μαρτυρες οι οποίοι θα βοηθούσαν στην επίλυση των διαφορών ( πχ. Ψυχολόγους σε διαδικασίες γονικής μέριμνας, ή ο εργοδότης σε διαδικασία διατροφής). Εντούτοις η δυνατότητα να κλητεύσει μάρτυρες χρειάζεται την συγκατάθεση των διαδίκων , οπότε ουσιαστικά επαναλαμβάνεται η διαδικασία του δικαστηρίου , όπου ο καθένας κλητεύει τους μάρτυρες του.
Εισήγηση: Νοουμένου ότι η διαμεσολάβηση μεταφερθεί σε δημόσιους λειτουργούς να υπάρχει δυνατότητα να κλητεύουν μάρτυρες χωρίς την συγκατάθεση των διαδίκων.
Ε) Παραίτηση διαμεσολαβητή ( άρθρο 29(1))
H δυνατότητα παύσης του διαμεσολαβητή ακόμα και από τον ένα διάδικο δημιουργεί τον κίνδυνε άσκοπης διασπάθισης χρημάτων, ενώ ο διάδικος στο Δικαστήριο μπορεί να αποσύρει την αίτηση του αλλά σε τέτοια περίπτωση δεν θα καταβάλει τα έξοδα.
Εισήγηση : Νοουμένου ότι η διαμεσολάβηση μεταφερθεί σε δημόσιους λειτουργούς δεν θα δημιουργεί επιπρόσθετα κόστα ο τερματισμός της διαμεσολάβησης.
ΣΤ) Σύναψη συμφωνίας διαμεσολάβησης ( άρθρα 34 και 36)
Κατ αρχήν η συμφωνία διαμεσολάβησης σύμφωνα με το άρθρο 34 (5) δύναται να κατατίθεται στο Δικαστήριο για εκτέλεση ως δικαστική απόφαση .Συνεπώς κάποιες από τις συμφωνίες δεν θα λάβουν ποτέ την ισχύ δικαστικών αποφάσεων.
Κατά δευτερον λόγο την αίτηση στο Δικαστήριο για εκτέλεση της συμφωνίας συμβιβασμού σύμφωνα με το άρθρο 36 θα πρέπει να γίνει από τον ένα ή και τους δύο διαδίκους, αλλά όχι τον διαμεσολαβητή. Συνεπώς τα έξοδα της διαδικασίας και πάλι θα τα επωμιστούν οι διάδικοι.( τρίτο στάδιο)
Ενόψει του ότι το Δικαστήριο μπορεί να εγκρίνει έν όλω ή εν μέρει την συμφωνία συμβιβασμού ή να την απορρίψει εκεί όπου εντοπίζει ότι παραβιάζονται συμφέροντα του παιδιού ή η συμφωνία αντίκειται στον νόμο ή δεν είναι εκτελεστό το περιεχόμενο αυτής ( άρθρο 36 (3 )β) είναι φανερό ότι σε τέτοια περίπτωση η υπόθεση ωσαν να εκδικάζεται εκ νέου .Τούτο θα είναι πολύ πιθανόν να συμβαίνει συχνά ενόψει του ότι τις συμφωνίες αυτές καλούνται να διατυπώνουν ψυχολόγοι η κοινωνικοί λειτουργοί. Επίσης αδυναμία αποτελεί ότι οι διαμεσολαβητές δεν προβλέπεται να βλέπουν το παιδί πριν αποφασίσουν τα θέματα γονικής μέριμνας
Εισήγηση: Νοουμένου ότι οι διαμεσολαβητές είναι δημόσιοι λειτουργοί με νομική κατάρτιση , οι οποίοι σίγουρα θα κόβουν δρόμο στο να καταλήξουν τα μέρη σε μια συμφωνία νομικά αποδεκτή , δεν θα υπήρχε πρόβλημα να αποτείνονται τα μέρη στο δικαστήριο για υιοθέτηση της συμφωνίας και μετατροπής της σε δικαστική απόφαση.
Ζ) Γενικά σχόλια/Εισηγήσεις
-Ο Δικηγορικός Σύλλογος δικαιολογημένα ισχυρίζεται ότι η διαμεσολάβηση ουσιαστικά γίνεται και σήμερα από τους δικηγόρους και δικαστές ώστε να επιτευχθεί ένας συμβιβασμός όμως οι συζητήσεις αυτές γίνονται στα πλαίσια του Νόμου.
-Η ιδιωτικοποίηση της απονομής της δικαιοσύνης ιδιαίτερα στα θέματα κατανομής της γονικής μέριμνας παιδιών δημιουργεί κινδύνους για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών.
-Η εξοικονόμηση χρόνου των Οικογενειακών Δικαστηρίων και εξόδων των διαδίκων μπορεί να γίνει με εναλλακτικούς τρόπους όπως:
α) Παραπομπή της υπόθεσης από τον Δικαστή σε διαμεσολαβητή/κοινωνικό λειτουργό/ κυβερνητικούς ψυχολόγους για (ανάλογα της ανάγκης της υπόθεσης) και υποβολή σε αυτόν εκθέσεων/εισηγήσεων οι οποίες να έχουν το βάρος μάρτυρα του Δικαστηρίου.
β) Να προσληφθούν περισσότεροι κοινωνικοί λειτουργοί για ετοιμασία εκθέσεων στις γονικές μέριμνες ώστε να αποφεύγονται οι αχρείαστες και πάμπολλες αναβολές μέχρι την ετοιμασία αυτών.
γ) Η διαδικασία των διατροφών να γίνει επίσης ανακριτική με ετοιμασία σχετικής έκθεσης από κοινωνικό λειτουργό ώστε να περισώζεται χρόνος του δικαστηρίου ο οποίος χρειάζεται να ακούει μάρτυρες.
δ) Οι Αιτήσεις για επίλυση των διαφορών να συμπτυχθούν σε μια διαδικασία (αίτηση) ώστε ο ίδιος δικαστής να επιλαμβάνεται ταυτόχρονα όλων των θεμάτων μια υπόθεσης.
Με εκτίμηση,
Αργεντούλα Ιωάννου
Πρόεδρος
ΠΑΚΓΥΠΡΙΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΜΟΝΟΓΟΝΕΙΚΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΩΝ