Δημογραφικό πρόβλημα: Λόγοι & πολιτικές αντιμετώπισης του:
Το δημογραφικό πρόβλημα (υπογεννητικότητα) εστιάζεται στους ανεπαρκείς πόρους της οικογένειας, ώστε να ανταποκριθεί στις ανάγκες μιας πολυμελούς οικογένειας. Κυρίως αν υπολογιστούν τα έξοδα που αφορούν ένα παιδί, όχι μόνο μέχρι την ενηλικίωση του, αλλά και για όσο αυτό θεωρείται εξαρτώμενο (πχ φοιτητής/μέχρι επαγγελματικής αποκατάστασης). Το κράτος δεν συμβάλει στην οικονομική ενίσχυση της οικογένειας στα πλαίσια των λογικών εξόδων και/ή της αξιοπρεπούς διαβίωσης. Σχετικά με το δημογραφικό πρόβλημα (ως η επιλογή μη απόκτησης παιδιών στη σύγχρονη οικογένεια), ως Παγκύπριος Σύνδεσμος Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων θέλουμε να σημειώσουμε τα ακόλουθα.
- Η μονογονεϊκή οικογένεια δεν λαμβάνεται υπόψη από το κράτος ως μια νέα μορφή οικογένειας, την ίδια ώρα που σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, οι μονογονεϊκές οικογένειες είναι περί τις 40χιλιάδες (δικαιούχες για το μονογονεϊκό επίδομα είναι περί τις 13χιλιάδες, σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση μας από το Υπουργείο).
- Ένα παιδί θεωρείται εξαρτώμενο μέχρι να βρει εργασία με μισθό άνω του κατώτατου και/ή κατά τη διάρκεια σπουδών. Ο κατώτατος μισθός στην Κύπρο πρέπει να αναπροσαρμοστεί, εξισορροπούμενος στα πλαίσια των τιμών αγοράς και αναγκών διαβίωσης στην Κύπρο. Αυτό, τόσο για τους προστάτες οικογένειας, όσο και τα παιδιά μέχρι να παύσουν να θεωρούνται εξαρτώμενα. Η διακοπή του επιδόματος μονογονιού μόλις το μωρό συμπληρώσει τα 18 έτη, ανεξάρτητα αν το παιδί σπουδάζει, προδιαθέτει αδυναμία ανταπόκρισης στις ανάγκες άλλων παιδιών.
- Το πρόβλημα της στέγασης. Οικογένειες αδυνατούν να πληρώσουν δάνεια, κινδυνεύουν με εκποιήσεις και παράλληλα, οι τιμές των ενοικίων δεν επιτρέπουν στην Κυπριακή οικογένεια να κατοικίσει σε μεγαλύτερα σπίτια διευρύνοντας την οικογένεια σε μέλη. Εξίσου, τα παιδιά δεν μπορούν να περάσουν εύκολα στις ενηλικίωση πηγαίνοντας σε νέο σπίτι. Επίσης τα νέα ζευγάρια δεν ξεκινούν οικογένεια καθώς δεν μπορούν ούτε να ενοικιάσουν ούτε να αγοράσουν, ούτε να εξασφαλίσουν δάνειο με τους μισθούς αγοράς. Δεν υπάρχει βοήθημα ενοικίου σε οικογένειες που δεν ανήκουν στην κατηγορία ληπτών ΕΕΕ (αλλά ανήκουν σε ευάλωτη ομάδα) πχ της κατηγορίας των μονογονιών), όπως γίνεται σε σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Δεν υπάρχουν κοινωνικές κατοικίες, ανάλογη του προβλήματος στεγαστική πολιτική, ούτε προστασία της στέγης.
- Οι νέες μητέρες παίρνουν την προίκα μωρού μόνο εάν είναι λήπτριες ΕΕΕ και αυτή αφορά μόνο συγκεκριμένα προϊόντα. Οι χαμηλόμισθες μητέρες δεν έχουν καμία βοήθεια.
- Το επίδομα μητρότητας, τέκνου και τοκετού είναι εξαιρετικά χαμηλά.
- Στις μονογονεϊκές οικογένειες το επίδομα των €180 ευρώ για κάθε παιδί δεν είναι επαρκές βοήθημα ώστε να υποκαταστήσει την απουσία του δεύτερου εισοδήματος. Το επίδομα πρέπει να διαμορφώνεται ανάλογα με την εισοδηματική δυνατότητα των μονογονιών.
- Η διακοπή μονογονεϊκού επιδόματος μόλις ο/η μονογονιός κάνει άλλο παιδί με επόμενο σύντροφο, δεν δίνει κίνητρο να συνεχίσουν την οικογένεια. Καθώς ο επόμενος σύντροφος δεν είναι νομικά υπεύθυνος απέναντι στο παιδί που προέρχεται από προηγούμενη οικογένεια, οι μητέρες δεν έπρεπε να χάνουν την ιδιότητα του μονογονέα και να τους αποκόπτεται το επίδομα για το συγκεκριμένο παιδί.
- Η έλλειψη πρακτικών βοήθειας στην μονογονεϊκή οικογένεια. Δεν προσφέρονται δυνατότητες προσαρμοσμένης/ευέλικτης εργασίας, ως οι ανάγκες της/του μονογονιού η/ο οποία/ος έχει τη φύλαξη του παιδιού. Σημειώνουμε πως δεν δίνονται μειωμένα κόμιστρα σε φροντιστήρια, νηπιαγωγεία, σχολών απασχόλησης και φύλαξης των παιδιών σύμφωνα με τις υπάρχουσες πολιτικές. Περισσότερα παιδιά, καθηλώνουν εντελώς την οικογένεια.
- Η αδυναμίες που προκύπτουν από τα οικογενειακά δικαστήρια να εξασφαλίζουν έγκαιρα, χωρίς πολλαπλές και πολυέξοδες διαδικασίες και με επαρκείς νομικές αρωγές, τη διατροφή, το διαζύγιο, τις περιουσιακές διαφορές, τη γονική μέριμνα. Άρα αφενός δεν εξασφαλίζουν το μονογονεϊκό επίδομα και αφετέρου δεν έχουν ξεκαθαρίσει οικονομικά και πρακτικά για να συνεχίσουν με νέα οικογένεια.
- Πολλοί μονογονιοί επιφορτίζονται τα δάνεια των πρώην συζύγων. Στις αποφάσεις τραπεζών και δικαστηρίων δεν λαμβάνονται υπόψη ο αριθμός των παιδιών της οικογένειας (και άρα των αναγκών διαβίωσης τους), ώστε να προσαρμοστεί η δόση, ληφθέντος υπόψη του ποσού βασικής/ελάχιστης διαβίωσης. Ως εκ τούτου δεν δύνανται να κάνουν νέα οικογένεια.
- Το ΕΕΕ είναι ανεπαρκής φόρμουλα στήριξης της οικογένειας. Το ποσό που υπολογίζεται ως ελάχιστη διαβίωση, δεν υπολογίζει πολλές ουσιώδεις ανάγκες της οικογένειας, όπως η μετακίνηση, η μόρφωση, ο ηλεκτρισμός, η ασφάλιση, η αξιοπρεπής ένδυση, οι τιμές αγοράς, οι μέσες τιμές ενοικίων, οι έκτακτες ανάγκες κ.ο.κ. . Επιπλέον, το ΕΕΕ προσμετρά τα έσοδα μιας οικογένειας αλλά όχι τα έξοδα, προσαρμοσμένα σε κάθε οικογένεια. Το ΕΕΕ δεν λαμβάνει υπόψη τις διαφορές στο μέγεθος των νοικοκυριών, τις διαφορετικές ανάγκες των προσώπων. Δεν λαμβάνει υπόψη την ηλικία, υγεία και κατά πόσο έχουν οποιαδήποτε σωματική, ψυχολογική ή πνευματική αναπηρία.
- Το ΕΕΕ αφαιρεί το ποσό διατροφής ως εισόδημα, από τις μονογονεϊκές οικογένειες.
- Το ΕΕΕ αφαιρεί το επίδομα μονογονιού ως έσοδο, ενώ αυτό υποτίθεται έρχεται ως μια επιπλέον και εξειδικευμένη ανάγκη και έναντι στην απουσία του δεύτερου εισοδήματος. Επιπρόσθετα αφαιρεί και το επίδομα τέκνου ως έσοδο. Ως εκ τούτου, το ΕΕΕ δεν βοηθά εισοδηματικά τις οικογένειες στα πλαίσια ύπαρξης παιδιών.
- Το ΕΕΕ ως έχει υπολογιστεί, δεν συμπίπτει με τα ποσά που ορίζει η υπηρεσία αφερεγγυότητας. Δεν συμπίπτει ούτε με το δείκτη τιμών καταναλωτή που δημοσιεύεται από τη Στατιστική Υπηρεσία, ούτε οποιουσδήποτε άλλους ισοδύναμους δείκτες. Τέτοια επίσημα στατιστικά στοιχεία, κατά την έννοια του περί Στατιστικής Νόμου και έρευνες σχετικά με τα έσοδα και έξοδα των νοικοκυριών είναι δημοσιευμένα από την Στατιστική Υπηρεσία.
Σχετικά με το πιο πάνω, σημειώνουμε ότι, ενώ η υπηρεσία αφερεγγυότητας για παράδειγμα, ορίζει ως ελάχιστο ποσό διαβίωσης για μια τριμελή οικογένεια, το ποσό των €1467, η υπηρεσία του ΕΕΕ, ορίζει για την τριμελή οικογένεια την ελάχιστη διαβίωση στα €760 αν τα παιδιά είναι κάτω των 14 ετών και €1040 αν τα δύο παιδιά είναι άνω των 14 ετών.
Σημειώνουμε πως σε νομολογία δικαστηρίου (απόφαση ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Χ”ΠΑΝΑΓΗ (ΚΟΥΓΚΑΣ) ν. Π.ΧΡ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΛΤΔ κ.α., Αίτηση υπ’ αρ.: 812/2013, 8/7/2016), το δικαστήριο επισήμανε πως στα ποσά διαβίωσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να υπολογίζεται και ποσό ειδικών περιστάσεων.
Επιπρόσθετα σημειώνουμε, πως πριν την έκδοση των εν λόγω κατευθυντήριων γραμμών, η Υπηρεσία Αφερεγγυότητας, δυνάμει των προνοιών των εδαφίου (2) του Άρθρου 8 Νόμου 65(Ι)/2015, «διαβουλεύεται με το Υπουργείο Οικονομικών και το Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και οποιαδήποτε άλλα πρόσωπα ή όργανα ή φορείς κρίνει σκόπιμο ή τα οποία υποδεικνύονται από τον Υπουργό Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού και ενημερώνει τη Βουλή των Αντιπροσώπων». Άρα τα ποσά έπρεπε να συμπίπτουν.
Σημειώνεται ακόμη, ότι, σύμφωνα με το εδάφιο (3) του Άρθρου 8 του Νόμου 65(Ι)/2015, «Για την ετοιμασία κατευθυντήριων γραμμών, δυνάμει, των διατάξεων του εδαφίου (1), η Υπηρεσία Αφερεγγυότητας λαμβάνει υπόψη της:
(α) τέτοιες μετρήσεις & δείκτες ορίου της φτώχειας που περιλαμβάνονται σε κυβερνητικές ανακοινώσεις ή αποφάσεις αναφορικά την φτώχεια και την κοινωνική συνοχή όπως η Υπηρεσία Αφερεγγυότητας κρίνει σκόπιμο.
(β) τέτοια επίσημα στατιστικά στοιχεία, κατά την έννοια του περί Στατιστικής Νόμου και έρευνες σχετικά με τα έσοδα και έξοδα των νοικοκυριών που δημοσιεύονται από την Στατιστική Υπηρεσία.
(γ) το δείκτη τιμών καταναλωτή που δημοσιεύεται από τη Στατιστική Υπηρεσία ή οποιουσδήποτε άλλους ισοδύναμους δείκτες.
(δ) οποιεσδήποτε άλλες πληροφορίες κρίνει σκόπιμες για την άσκηση των αρμοδιοτήτων της, δυνάμει των διατάξεων του παρόντος άρθρου.
(ε) τις διαφορές στο μέγεθος των νοικοκυριών, τις διαφορετικές ανάγκες των προσώπων, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, υγεία και κατά πόσο έχουν οποιαδήποτε σωματική, ψυχολογική ή πνευματική αναπηρία·
(στ) την ανάγκη να διευκολύνει την κοινωνική συνοχή χρεωστών και εξαρτωμένων τους και ενεργό συμμετοχή τους στην οικονομία.».
Παρά τα πιο πάνω, φαίνεται πως η υπηρεσία ΕΕΕ δεν ακολουθεί τους δείκτες ορίου φτώχιας ως καταδεικνύονται.
Το δημογραφικό πρόβλημα και η υπογεννητικότητα είναι γνώμη μας πως είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας οικονομικής ανταπόκρισης των οικογενειών, λόγω ανεπαρκών πολιτικών.
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΜΟΝΟΓΟΝΕΪΚΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΩΝ
Τηλ: 99594554/99369121 Φαξ:25347727 E-mail: anthiermogenous1@gmail.com
*(Επισυνάπτεται με το παρόν υπόμνημα, η ανακοίνωση της Υπηρεσίας Αφερεγγυότητας, Τμήμα Εφόρου Εταιρειών και Επίσημου Παραλήπτη, Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, με τα ποσά λογικής και αξιοπρεπούς διαβίωσης ως ορίζονται από την υπηρεσία).